Polisi chwarae cyfredol yng Nghymru

Mae Llywodraeth Cymru’n gosod gwerth mawr ar chwarae ac ar bwysigrwydd plant yn ein cymdeithas.

Fyth ers ei sefydlu, mae Llywodraeth Cymru wedi parhau i arwain y byd yn ei gefnogaeth o hawl plant i chwarae. Gweledigaeth Llywodraeth Cymru yw creu gwlad chwarae-gyfeillgar.

Polisi Chwarae Llywodraeth Cymru

Yn 2002, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ei Bolisi Chwarae, y polisi chwarae cenedlaethol cyntaf yn y byd. Mae’r polisi’n seiliedig ar yr egwyddor bod gan bob plentyn hawl i chwarae. 

Mae’n adlewyrchu ymrwymiad y llywodraeth i sicrhau: 

• bod plant a’u hanghenion yn ganolog i lunio polisïau 
• ein bod yn darparu er mwyn ateb anghenion plant.

Y rhesymeg dros bolisi chwarae cenedlaethol 

Ysgrifennodd Chwarae Cymru resymeg ar gyfer chwarae plant a darpariaeth chwarae arweiniodd at ddrafftio a mabwysiadu’r Polisi Chwarae. Mae’r Rhesymeg dros Bolisi Chwarae Cenedlaethol i Gymru yn cynnwys diffiniad o chwarae plant, yn ogystal â gwybodaeth am:

• bwysigrwydd chwarae ym mywydau plant 
• buddiannau chwarae ar gyfer cymunedau a chymdeithas
• buddiannau cael polisi cenedlaethol ar gyfer chwarae.

Cynllun Cyflawni’r Polisi Chwarae

Mae pwysigrwydd chwarae’n cael ei gydnabod a’i warchod yn rhyngwladol, yng Nghonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn (CCUHP). Mae Erthygl 31 y Confensiwn yn datgan yn ddiamwys bod gan blant hawl i chwarae ac i ymuno mewn gweithgareddau hamdden eraill. Mae’n datgan hefyd y dylai gwledydd sydd wedi arwyddo CCUHP warchod yr hawliau hyn. 

Yn 2004, mabwysiadodd Llywodraeth Cymru CCUHP yn ffurfiol fel sail ar gyfer llunio polisïau sy’n berthnasol i blant. Fe sefydlodd grŵp gweithredu amlddisgyblaethol Cyflawni’r Polisi Chwarae i ddatblygu argymhellion ar gyfer sut y dylai chwarae ddatblygu yng Nghymru.  

Yn 2006, lansiodd Llywodraeth Cymru Chwarae yng Nghymru, ei Gynllun Cyflawni’r Polisi Chwarae.

Mae’r cynllun hwn yn egluro sut y byddai’r egwyddorion a nodir yn y Polisi Chwarae yn cael eu cyflawni. Mae’n tynnu ynghyd gefnogaeth gyfredol ar gyfer chwarae (prosiectau a darpariaeth) ac mae’n pennu’r cyfeiriad ar gyfer y dyfodol. Mae hefyd yn cynnwys rhestr o gamau gweithredu allweddol ac amserlen ar gyfer eu cyflawni. 

Y Ddyletswydd Digonolrwydd Cyfleoedd Chwarae 

Yn 2010, Cymru oedd y wlad gyntaf yn y byd i gyflwyno deddf am gyfleoedd i blant chwarae. 

Fe wnaeth Llywodraeth Cymru gydnabod ei fod angen cyfraniad pobl eraill i gyflawni ei nod o Gymru sy’n gyfeillgar at chwarae sy’n darparu cyfleoedd i blant chwarae. Roedd yn deall y byddai angen hefyd i awdurdodau lleol, eu partneriaid a rhanddeiliaid eraill i weithio tuag at hyn. 

O ganlyniad, pasiodd y llywodraeth ddeddf yn gwarchod hawl plant i chwarae, gan roi cyfrifoldeb statudol ar awdurdodau lleol (a elwir yn ddyletswydd) i asesu yn ogystal â sicrhau bod eu hardal yn darparu digon o gyfleoedd i blant chwarae.

Cafodd y Ddyletswydd Digonolrwydd Cyfleoedd Chwarae, sydd wedi ei chynnwys yn adran Cyfleoedd Chwarae Mesur Plant a Theuluoedd (Cymru) 2010, ei chyflwyno mewn dwy ran. Cychwynnwyd y rhan cyntaf, sy’n gofyn i awdurdodau lleol asesu os ydynt yn darparu digon o gyfleoedd i blant chwarae yn eu hardaloedd, ym mis Tachwedd 2012. Mae’r ail ran, a gychwynnwyd ym mis Gorffennaf 2014, yn dweud bod rhaid i awdurdodau lleol sicrhau digon o gyfleoedd i blant chwarae yn eu hardal, cyn belled ag sy’n rhesymol ymarferol.

Yr Adolygiad Gweinidogol o Chwarae 

Ym mis Tachwedd 2019, penderfynodd y Dirprwy Weinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol gynnal Adolygiad Gweinidogol o Chwarae. Roedd gan yr adolygiad, a gwblhawyd yn 2022, ddau nod: 

• i asesu gwaith Llywodraeth Cymru sy’n ymwneud â pholisi chwarae 
• i helpu Llywodraeth Cymru i lunio sut y mae’n datblygu ac yn symud yr agenda chwarae yn ei blaen. 

Sefydlwyd grŵp llywio traws-broffesiynol o arbenigwyr chwarae a gwaith chwarae a swyddogion polisi ar draws Llywodraeth Cymru i gefnogi’r adolygiad. Datblygodd y grŵp llywio hwn y rhestr derfynol o argymhellion allweddol a cherrig milltir a amlinellir yn Adroddiad Grŵp Llywio yr Adolygiad Gweinidogol o Chwarae. 

Cydlynodd Chwarae Cymru ddrafftio adroddiad yr adolygiad a’r papur cefndir sy’n cefnogi’r adroddiad.